08.020
धृतराष्ट्र उवाच॥
अतितीव्राणि दुःखानि दुःसहानि बहूनि च। तवाहं सञ्जयाश्रौषं पुत्राणां मम सङ्क्षयम् ॥८-२०-१॥
तथा तु मे कथयसे यथा युद्धं तु वर्तते। न सन्ति सूत कौरव्या इति मे नैष्ठिकी मतिः ॥८-२०-२॥
दुर्योधनस्तु विरथः कृतस्तत्र महारणे। धर्मपुत्रः कथं चक्रे तस्मिन्वा नृपतिः कथम् ॥८-२०-३॥
अपराह्णे कथं युद्धमभवल्लोमहर्षणम्। तन्ममाचक्ष्व तत्त्वेन कुशलो ह्यसि सञ्जय ॥८-२०-४॥
सञ्जय उवाच॥
संसक्तेषु च सैन्येषु युध्यमानेषु भागशः। रथमन्यं समास्थाय पुत्रस्तव विशां पते ॥८-२०-५॥
क्रोधेन महताविष्टः सविषो भुजगो यथा। दुर्योधनस्तु दृष्ट्वा वै धर्मराजं युधिष्ठिरम् ॥ उवाच सूत त्वरितं याहि याहीति भारत ॥८-२०-६॥
अत्र मां प्रापय क्षिप्रं सारथे यत्र पाण्डवः। ध्रियमाणेन छत्रेण राजा राजति दंशितः ॥८-२०-७॥
स सूतश्चोदितो राज्ञा राज्ञः स्यन्दनमुत्तमम्। युधिष्ठिरस्याभिमुखं प्रेषयामास संयुगे ॥८-२०-८॥
ततो युधिष्ठिरः क्रुद्धः प्रमत्त इव सद्गवः। सारथिं चोदयामास याहि यत्र सुयोधनः ॥८-२०-९॥
तौ समाजग्मतुर्वीरौ भ्रातरौ रथसत्तमौ। समेत्य च महावीर्यौ संनद्धौ युद्धदुर्मदौ ॥ ततक्षतुर्महेष्वासौ शरैरन्योन्यमाहवे ॥८-२०-१०॥
ततो दुर्योधनो राजा धर्मशीलस्य मारिष। शिलाशितेन भल्लेन धनुश्चिच्छेद संयुगे ॥ तं नामृष्यत सङ्क्रुद्धो व्यवसायं युधिष्ठिरः ॥८-२०-११॥
अपविध्य धनुश्छिन्नं क्रोधसंरक्तलोचनः। अन्यत्कार्मुकमादाय धर्मपुत्रश्चमूमुखे ॥८-२०-१२॥
दुर्योधनस्य चिच्छेद ध्वजं कार्मुकमेव च। अथान्यद्धनुरादाय प्रत्यविध्यत पाण्डवम् ॥८-२०-१३॥
तावन्योन्यं सुसंरब्धौ शरवर्षाण्यमुञ्चताम्। सिंहाविव सुसङ्क्रुद्धौ परस्परजिगीषया ॥८-२०-१४॥
अन्योन्यं जघ्नतुश्चैव नर्दमानौ वृषाविव। अन्योन्यं प्रेक्षमाणौ च चेरतुस्तौ महारथौ ॥८-२०-१५॥
ततः पूर्णायतोत्सृष्टैरन्योन्यं सुकृतव्रणौ। विरेजतुर्महाराज पुष्पिताविव किंशुकौ ॥८-२०-१६॥
ततो राजन्प्रतिभयान्सिंहनादान्मुहुर्मुहुः। तलयोश्च तथा शब्दान्धनुषोश्च महाहवे ॥८-२०-१७॥
शङ्खशब्दरवांश्चैव चक्रतुस्तौ रथोत्तमौ। अन्योन्यं च महाराज पीडयां चक्रतुर्भृशम् ॥८-२०-१८॥
ततो युधिष्ठिरो राजा तव पुत्रं त्रिभिः शरैः। आजघानोरसि क्रुद्धो वज्रवेगो दुरासदः ॥८-२०-१९॥
प्रतिविव्याध तं तूर्णं तव पुत्रो महीपतिम्। पञ्चभिर्निशितैर्बाणैर्हेमपुङ्खैः शिलाशितैः ॥८-२०-२०॥
ततो दुर्योधनो राजा शक्तिं चिक्षेप भारत। सर्वपारशवीं तीक्ष्णां महोल्काप्रतिमां तदा ॥८-२०-२१॥
तामापतन्तीं सहसा धर्मराजः शिलाशितैः। त्रिभिश्चिच्छेद सहसा तं च विव्याध सप्तभिः ॥८-२०-२२॥
निपपात ततः साथ हेमदण्डा महाघना। निपतन्ती महोल्केव व्यराजच्छिखिसंनिभा ॥८-२०-२३॥
शक्तिं विनिहतां दृष्ट्वा पुत्रस्तव विशां पते। नवभिर्निशितैर्भल्लैर्निजघान युधिष्ठिरम् ॥८-२०-२४॥
सोऽतिविद्धो बलवतामग्रणीः शत्रुतापनः। दुर्योधनं समुद्दिश्य बाणं जग्राह सत्वरः ॥८-२०-२५॥
समाधत्त च तं बाणं धनुष्युग्रं महाबलः। चिक्षेप च ततो राजा राज्ञः क्रुद्धः पराक्रमी ॥८-२०-२६॥
स तु बाणः समासाद्य तव पुत्रं महारथम्। व्यमोहयत राजानं धरणीं च जगाम ह ॥८-२०-२७॥
ततो दुर्योधनः क्रुद्धो गदामुद्यम्य वेगितः। विधित्सुः कलहस्यान्तमभिदुद्राव पाण्डवम् ॥८-२०-२८॥
तमालक्ष्योद्यतगदं दण्डहस्तमिवान्तकम्। धर्मराजो महाशक्तिं प्राहिणोत्तव सूनवे ॥ दीप्यमानां महावेगां महोल्कां ज्वलितामिव ॥८-२०-२९॥
रथस्थः स तया विद्धो वर्म भित्त्वा महाहवे। भृशं संविग्नहृदयः पपात च मुमोह च ॥८-२०-३०॥
ततस्त्वरितमागत्य कृतवर्मा तवात्मजम्। प्रत्यपद्यत राजानं मग्नं वै व्यसनार्णवे ॥८-२०-३१॥
भीमोऽपि महतीं गृह्य गदां हेमपरिष्कृताम्। अभिदुद्राव वेगेन कृतवर्माणमाहवे ॥ एवं तदभवद्युद्धं त्वदीयानां परैः सह ॥८-२०-३२॥
