07.168
सञ्जय उवाच॥
अर्जुनस्य वचः श्रुत्वा नोचुस्तत्र महारथाः। अप्रियं वा प्रियं वापि महाराज धनञ्जयम् ॥७-१६८-१॥
ततः क्रुद्धो महाबाहुर्भीमसेनोऽभ्यभाषत। उत्स्मयन्निव कौन्तेयमर्जुनं भरतर्षभ ॥७-१६८-२॥
मुनिर्यथारण्यगतो भाषसे धर्मसंहितम्। न्यस्तदण्डो यथा पार्थ ब्राह्मणः संशितव्रतः ॥७-१६८-३॥
क्षतात्त्राता क्षताज्जीवन्क्षान्तस्त्रिष्वपि साधुषु। क्षत्रियः क्षितिमाप्नोति क्षिप्रं धर्मं यशः श्रियम् ॥७-१६८-४॥
स भवान्क्षत्रियगुणैर्युक्तः सर्वैः कुलोद्वहः। अविपश्चिद्यथा वाक्यं व्याहरन्नाद्य शोभसे ॥७-१६८-५॥
पराक्रमस्ते कौन्तेय शक्रस्येव शचीपतेः। न चातिवर्तसे धर्मं वेलामिव महोदधिः ॥७-१६८-६॥
न पूजयेत्त्वा कोऽन्वद्य यत्त्रयोदशवार्षिकम्। अमर्षं पृष्ठतः कृत्वा धर्ममेवाभिकाङ्क्षसे ॥७-१६८-७॥
दिष्ट्या तात मनस्तेऽद्य स्वधर्ममनुवर्तते। आनृशंस्ये च ते दिष्ट्या बुद्धिः सततमच्युत ॥७-१६८-८॥
यत्तु धर्मप्रवृत्तस्य हृतं राज्यमधर्मतः। द्रौपदी च परामृष्टा सभामानीय शत्रुभिः ॥७-१६८-९॥
वनं प्रव्राजिताश्चास्म वल्कलाजिनवाससः। अनर्हमाणास्तं भावं त्रयोदश समाः परैः ॥७-१६८-१०॥
एतान्यमर्षस्थानानि मर्षितानि त्वयानघ। क्षत्रधर्मप्रसक्तेन सर्वमेतदनुष्ठितम् ॥७-१६८-११॥
तमधर्ममपाक्रष्टुमारब्धः सहितस्त्वया। सानुबन्धान्हनिष्यामि क्षुद्रान्राज्यहरानहम् ॥७-१६८-१२॥
त्वया तु कथितं पूर्वं युद्धायाभ्यागता वयम्। घटामश्च यथाशक्ति त्वं तु नोऽद्य जुगुप्ससे ॥७-१६८-१३॥
स्वधर्मं नेच्छसे ज्ञातुं मिथ्या वचनमेव ते। भयार्दितानामस्माकं वाचा मर्माणि कृन्तसि ॥७-१६८-१४॥
वपन्व्रणे क्षारमिव क्षतानां शत्रुकर्शन। विदीर्यते मे हृदयं त्वया वाक्षल्यपीडितम् ॥७-१६८-१५॥
अधर्ममेतद्विपुलं धार्मिकः सन्न बुध्यसे। यत्त्वमात्मानमस्मांश्च प्रशंस्यान्न प्रशंससि ॥ यः कलां षोडशीं त्वत्तो नार्हते तं प्रशंससि ॥७-१६८-१६॥
स्वयमेवात्मनो वक्तुं न युक्तं गुणसंस्तवम्। दारयेयं महीं क्रोधाद्विकिरेयं च पर्वतान् ॥७-१६८-१७॥
आविध्य च गदां गुर्वीं भीमां काञ्चनमालिनीम्। गिरिप्रकाशान्क्षितिजान्भञ्जेयमनिलो यथा ॥७-१६८-१८॥
स त्वमेवंविधं जानन्भ्रातरं मां नरर्षभ। द्रोणपुत्राद्भयं कर्तुं नार्हस्यमितविक्रम ॥७-१६८-१९॥
अथ वा तिष्ठ बीभत्सो सह सर्वैर्नरर्षभैः। अहमेनं गदापाणिर्जेष्याम्येको महाहवे ॥७-१६८-२०॥
ततः पाञ्चालराजस्य पुत्रः पार्थमथाब्रवीत्। सङ्क्रुद्धमिव नर्दन्तं हिरण्यकशिपुं हरिः ॥७-१६८-२१॥
बीभत्सो विप्रकर्माणि विदितानि मनीषिणाम्। याजनाध्यापने दानं तथा यज्ञप्रतिग्रहौ ॥७-१६८-२२॥
षष्ठमध्ययनं नाम तेषां कस्मिन्प्रतिष्ठितः। हतो द्रोणो मया यत्तत्किं मां पार्थ विगर्हसे ॥७-१६८-२३॥
अपक्रान्तः स्वधर्माच्च क्षत्रधर्ममुपाश्रितः। अमानुषेण हन्त्यस्मानस्त्रेण क्षुद्रकर्मकृत् ॥७-१६८-२४॥
तथा मायां प्रयुञ्जानमसह्यं ब्राह्मणब्रुवम्। माययैव निहन्याद्यो न युक्तं पार्थ तत्र किम् ॥७-१६८-२५॥
तस्मिंस्तथा मया शस्ते यदि द्रौणायनी रुषा। कुरुते भैरवं नादं तत्र किं मम हीयते ॥७-१६८-२६॥
न चाद्भुतमिदं मन्ये यद्द्रौणिः शुद्धगर्जया। घातयिष्यति कौरव्यान्परित्रातुमशक्नुवन् ॥७-१६८-२७॥
यच्च मां धार्मिको भूत्वा ब्रवीषि गुरुघातिनम्। तदर्थमहमुत्पन्नः पाञ्चाल्यस्य सुतोऽनलात् ॥७-१६८-२८॥
यस्य कार्यमकार्यं वा युध्यतः स्यात्समं रणे। तं कथं ब्राह्मणं ब्रूयाः क्षत्रियं वा धनञ्जय ॥७-१६८-२९॥
यो ह्यनस्त्रविदो हन्याद्ब्रह्मास्त्रैः क्रोधमूर्छितः। सर्वोपायैर्न स कथं वध्यः पुरुषसत्तम ॥७-१६८-३०॥
विधर्मिणं धर्मविद्भिः प्रोक्तं तेषां विषोपमम्। जानन्धर्मार्थतत्त्वज्ञः किमर्जुन विगर्हसे ॥७-१६८-३१॥
नृशंसः स मयाक्रम्य रथ एव निपातितः। तन्माभिनन्द्यं बीभत्सो किमर्थं नाभिनन्दसे ॥७-१६८-३२॥
कृते रणे कथं पार्थ ज्वलनार्कविषोपमम्। भीमं द्रोणशिरश्छेदे प्रशस्यं न प्रशंससि ॥७-१६८-३३॥
योऽसौ ममैव नान्यस्य बान्धवान्युधि जघ्निवान्। छित्त्वापि तस्य मूर्धानं नैवास्मि विगतज्वरः ॥७-१६८-३४॥
तच्च मे कृन्तते मर्म यन्न तस्य शिरो मया। निषादविषये क्षिप्तं जयद्रथशिरो यथा ॥७-१६८-३५॥
अवधश्चापि शत्रूणामधर्मः शिष्यतेऽर्जुन। क्षत्रियस्य ह्ययं धर्मो हन्याद्धन्येत वा पुनः ॥७-१६८-३६॥
स शत्रुर्निहतः सङ्ख्ये मया धर्मेण पाण्डव। यथा त्वया हतः शूरो भगदत्तः पितुः सखा ॥७-१६८-३७॥
पितामहं रणे हत्वा मन्यसे धर्ममात्मनः। मया शत्रौ हते कस्मात्पापे धर्मं न मन्यसे ॥७-१६८-३८॥
नानृतः पाण्डवो ज्येष्ठो नाहं वाधार्मिकोऽर्जुन। शिष्यध्रुङ्निहतः पापो युध्यस्व विजयस्तव ॥७-१६८-३९॥
