07.170
सञ्जय उवाच॥
ततः स कदनं चक्रे रिपूणां द्रोणनन्दनः। युगान्ते सर्वभूतानां कालसृष्ट इवान्तकः ॥७-१७०-१॥
ध्वजद्रुमं शस्त्रशृङ्गं हतनागमहाशिलम्। अश्वकिम्पुरुषाकीर्णं शरासनलतावृतम् ॥७-१७०-२॥
शूलक्रव्यादसङ्घुष्टं भूतयक्षगणाकुलम्। निहत्य शात्रवान्भल्लैः सोऽचिनोद्देहपर्वतम् ॥७-१७०-३॥
ततो वेगेन महता विनद्य स नरर्षभः। प्रतिज्ञां श्रावयामास पुनरेव तवात्मजम् ॥७-१७०-४॥
यस्माद्युध्यन्तमाचार्यं धर्मकञ्चुकमास्थितः। मुञ्च शस्त्रमिति प्राह कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः ॥७-१७०-५॥
तस्मात्सम्पश्यतस्तस्य द्रावयिष्यामि वाहिनीम्। विद्राव्य सत्यं हन्तास्मि पापं पाञ्चाल्यमेव तु ॥७-१७०-६॥
सर्वानेतान्हनिष्यामि यदि योत्स्यन्ति मां रणे। सत्यं ते प्रतिजानामि परावर्तय वाहिनीम् ॥७-१७०-७॥
तच्छ्रुत्वा तव पुत्रस्तु वाहिनीं पर्यवर्तयत्। सिंहनादेन महता व्यपोह्य सुमहद्भयम् ॥७-१७०-८॥
ततः समागमो राजन्कुरुपाण्डवसेनयोः। पुनरेवाभवत्तीव्रः पूर्णसागरयोरिव ॥७-१७०-९॥
संरब्धा हि स्थिरीभूता द्रोणपुत्रेण कौरवाः। उदग्राः पाण्डुपाञ्चाला द्रोणस्य निधनेन च ॥७-१७०-१०॥
तेषां परमहृष्टानां जयमात्मनि पश्यताम्। संरब्धानां महावेगः प्रादुरासीद्रणाजिरे ॥७-१७०-११॥
यथा शिलोच्चये शैलः सागरे सागरो यथा। प्रतिहन्येत राजेन्द्र तथासन्कुरुपाण्डवाः ॥७-१७०-१२॥
ततः शङ्खसहस्राणि भेरीणामयुतानि च। अवादयन्त संहृष्टाः कुरुपाण्डवसैनिकाः ॥७-१७०-१३॥
ततो निर्मथ्यमानस्य सागरस्येव निस्वनः। अभवत्तस्य सैन्यस्य सुमहानद्भुतोपमः ॥७-१७०-१४॥
प्रादुश्चक्रे ततो द्रौणिरस्त्रं नारायणं तदा। अभिसन्धाय पाण्डूनां पाञ्चालानां च वाहिनीम् ॥७-१७०-१५॥
प्रादुरासंस्ततो बाणा दीप्ताग्राः खे सहस्रशः। पाण्डवान्भक्षयिष्यन्तो दीप्तास्या इव पन्नगाः ॥७-१७०-१६॥
ते दिशः खं च सैन्यं च समावृण्वन्महाहवे। मुहूर्ताद्भास्करस्येव राजँल्लोकं गभस्तयः ॥७-१७०-१७॥
तथापरे द्योतमाना ज्योतींषीवाम्बरेऽमले। प्रादुरासन्महीपाल कार्ष्णायसमया गुडाः ॥७-१७०-१८॥
चतुर्दिशं विचित्राश्च शतघ्न्योऽथ हुताशदाः। चक्राणि च क्षुरान्तानि मण्डलानीव भास्वतः ॥७-१७०-१९॥
शस्त्राकृतिभिराकीर्णमतीव भरतर्षभ। दृष्ट्वान्तरिक्षमाविग्नाः पाण्डुपाञ्चालसृञ्जयाः ॥७-१७०-२०॥
यथा यथा ह्ययुध्यन्त पाण्डवानां महारथाः। तथा तथा तदस्त्रं वै व्यवर्धत जनाधिप ॥७-१७०-२१॥
वध्यमानास्तथास्त्रेण तेन नारायणेन वै। दह्यमानानलेनेव सर्वतोऽभ्यर्दिता रणे ॥७-१७०-२२॥
यथा हि शिशिरापाये दहेत्कक्षं हुताशनः। तथा तदस्त्रं पाण्डूनां ददाह ध्वजिनीं प्रभो ॥७-१७०-२३॥
आपूर्यमाणेनास्त्रेण सैन्ये क्षीयति चाभिभो। जगाम परमं त्रासं धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः ॥७-१७०-२४॥
द्रवमाणं तु तत्सैन्यं दृष्ट्वा विगतचेतनम्। मध्यस्थतां च पार्थस्य धर्मपुत्रोऽब्रवीदिदम् ॥७-१७०-२५॥
धृष्टद्युम्न पलायस्व सह पाञ्चालसेनया। सात्यके त्वं च गच्छस्व वृष्ण्यन्धकवृतो गृहान् ॥७-१७०-२६॥
वासुदेवोऽपि धर्मात्मा करिष्यत्यात्मनः क्षमम्। उपदेष्टुं समर्थोऽयं लोकस्य किमुतात्मनः ॥७-१७०-२७॥
सङ्ग्रामस्तु न कर्तव्यः सर्वसैन्यान्ब्रवीमि वः। अहं हि सह सोदर्यैः प्रवेक्ष्ये हव्यवाहनम् ॥७-१७०-२८॥
भीष्मद्रोणार्णवं तीर्त्वा सङ्ग्रामं भीरुदुस्तरम्। अवसत्स्याम्यसलिले सगणो द्रौणिगोष्पदे ॥७-१७०-२९॥
कामः सम्पद्यतामस्य बीभत्सोराशु मां प्रति। कल्याणवृत्त आचार्यो मया युधि निपातितः ॥७-१७०-३०॥
येन बालः स सौभद्रो युद्धानामविशारदः। समर्थैर्बहुभिः क्रूरैर्घातितो नाभिपालितः ॥७-१७०-३१॥
येनाविब्रुवता प्रश्नं तथा कृष्णा सभां गता। उपेक्षिता सपुत्रेण दासभावं नियच्छती ॥७-१७०-३२॥
जिघांसुर्धार्तराष्ट्रश्च श्रान्तेष्वश्वेषु फल्गुनम्। कवचेन तथा युक्तो रक्षार्थं सैन्धवस्य च ॥७-१७०-३३॥
येन ब्रह्मास्त्रविदुषा पाञ्चालाः सत्यजिन्मुखाः। कुर्वाणा मज्जये यत्नं समूला विनिपातिताः ॥७-१७०-३४॥
येन प्रव्राज्यमानाश्च राज्याद्वयमधर्मतः। निवार्यमाणेनास्माभिरनुगन्तुं तदेषिताः ॥७-१७०-३५॥
योऽसावत्यन्तमस्मासु कुर्वाणः सौहृदं परम्। हतस्तदर्थे मरणं गमिष्यामि सबान्धवः ॥७-१७०-३६॥
एवं ब्रुवति कौन्तेये दाशार्हस्त्वरितस्ततः। निवार्य सैन्यं बाहुभ्यामिदं वचनमब्रवीत् ॥७-१७०-३७॥
शीघ्रं न्यस्यत शस्त्राणि वाहेभ्यश्चावरोहत। एष योगोऽत्र विहितः प्रतिघातो महात्मना ॥७-१७०-३८॥
द्विपाश्वस्यन्दनेभ्यश्च क्षितिं सर्वेऽवरोहत। एवमेतन्न वो हन्यादस्त्रं भूमौ निरायुधान् ॥७-१७०-३९॥
यथा यथा हि युध्यन्ते योधा ह्यस्त्रबलं प्रति। तथा तथा भवन्त्येते कौरवा बलवत्तराः ॥७-१७०-४०॥
निक्षेप्स्यन्ति च शस्त्राणि वाहनेभ्योऽवरुह्य ये। तान्नैतदस्त्रं सङ्ग्रामे निहनिष्यति मानवान् ॥७-१७०-४१॥
ये त्वेतत्प्रतियोत्स्यन्ति मनसापीह केचन। निहनिष्यति तान्सर्वान्रसातलगतानपि ॥७-१७०-४२॥
ते वचस्तस्य तच्छ्रुत्वा वासुदेवस्य भारत। ईषुः सर्वेऽस्त्रमुत्स्रष्टुं मनोभिः करणेन च ॥७-१७०-४३॥
तत उत्स्रष्टुकामांस्तानस्त्राण्यालक्ष्य पाण्डवः। भीमसेनोऽब्रवीद्राजन्निदं संहर्षयन्वचः ॥७-१७०-४४॥
न कथञ्चन शस्त्राणि मोक्तव्यानीह केनचित्। अहमावारयिष्यामि द्रोणपुत्रास्त्रमाशुगैः ॥७-१७०-४५॥
अथ वाप्यनया गुर्व्या हेमविग्रहया रणे। कालवद्विचरिष्यामि द्रौणेरस्त्रं विशातयन् ॥७-१७०-४६॥
न हि मे विक्रमे तुल्यः कश्चिदस्ति पुमानिह। यथैव सवितुस्तुल्यं ज्योतिरन्यन्न विद्यते ॥७-१७०-४७॥
पश्यध्वं मे दृढौ बाहू नागराजकरोपमा। समर्थौ पर्वतस्यापि शैशिरस्य निपातने ॥७-१७०-४८॥
नागायुतसमप्राणो ह्यहमेको नरेष्विह। शक्रो यथा प्रतिद्वंद्वो दिवि देवेषु विश्रुतः ॥७-१७०-४९॥
अद्य पश्यत मे वीर्यं बाह्वोः पीनांसयोर्युधि। ज्वलमानस्य दीप्तस्य द्रौणेरस्त्रस्य वारणे ॥७-१७०-५०॥
यदि नारायणास्त्रस्य प्रतियोद्धा न विद्यते। अद्यैनं प्रतियोत्स्यामि पश्यत्सु कुरुपाण्डुषु ॥७-१७०-५१॥
एवमुक्त्वा ततो भीमो द्रोणपुत्रमरिंदमः। अभ्ययान्मेघघोषेण रथेनादित्यवर्चसा ॥७-१७०-५२॥
स एनमिषुजालेन लघुत्वाच्छीघ्रविक्रमः। निमेषमात्रेणासाद्य कुन्तीपुत्रोऽभ्यवाकिरत् ॥७-१७०-५३॥
ततो द्रौणिः प्रहस्यैनमुदासमभिभाष्य च। अवाकिरत्प्रदीप्ताग्रैः शरैस्तैरभिमन्त्रितैः ॥७-१७०-५४॥
पन्नगैरिव दीप्तास्यैर्वमद्भिरनलं रणे। अवकीर्णोऽभवत्पार्थः स्फुलिङ्गैरिव काञ्चनैः ॥७-१७०-५५॥
तस्य रूपमभूद्राजन्भीमसेनस्य संयुगे। खद्योतैरावृतस्येव पर्वतस्य दिनक्षये ॥७-१७०-५६॥
तदस्त्रं द्रोणपुत्रस्य तस्मिन्प्रतिसमस्यति। अवर्धत महाराज यथाग्निरनिलोद्धतः ॥७-१७०-५७॥
विवर्धमानमालक्ष्य तदस्त्रं भीमविक्रमम्। पाण्डुसैन्यमृते भीमं सुमहद्भयमाविशत् ॥७-१७०-५८॥
ततः शस्त्राणि ते सर्वे समुत्सृज्य महीतले। अवारोहन्रथेभ्यश्च हस्त्यश्वेभ्यश्च सर्वशः ॥७-१७०-५९॥
तेषु निक्षिप्तशस्त्रेषु वाहनेभ्यश्च्युतेषु च। तदस्त्रवीर्यं विपुलं भीममूर्धन्यथापतत् ॥७-१७०-६०॥
हाहाकृतानि भूतानि पाण्डवाश्च विशेषतः। भीमसेनमपश्यन्त तेजसा संवृतं तदा ॥७-१७०-६१॥
